1. QUAN ĐIỂM KẾ TOÁN TUYỀN THỐNG

Kế toán có lịch sử từ hàng nghìn năm trước (Westland, 2020)[1]. Tuy nhiên, mãi đến năm 1494 cuốn sách đầu tiên về kế toán mới được xuất bản. Trong cuốn sách này, Pacioli chính thức mô tả hệ thống bút toán kép được sử dụng để theo dõi thu chi trong các nhà thờ. Kế toán trong giai đoạn đầu chỉ đơn giản là ghi lại các khoản thu chi, vay nợ. Cho đến những năm gần đây, ở Việt Nam nhiều người vẫn quan niệm rằng kế toán là công cụ để nhà nước kiểm tra và tính thuế. Nói đến kế toán, mọi người thường nghĩ đến các bút toán ghi Nợ/Có. Người làm kế toán thường được cho là những người chặt chẽ "đo lọ nước mắm, đếm củ dưa hành". Những người làm kế toán thường được gắn với hình ảnh "đầu đội chính sách, vai mang chứng từ", v.v....

Quan niệm về nghề kế toán như vậy liệu có còn phù hợp trong thời đại ngày nay?

2. QUAN ĐIỂM KẾ TOÁN HIỆN ĐẠI

Quan điểm hiện đại về nghề kế toán đã có nhiều thay đổi và tiến bộ đáng kể so với truyền thống. Do sự phát triển của công nghệ và sự thay đổi trong môi trường kinh doanh toàn cầu, môi trường làm việc và kế toán đã có nhiều thay đổi. Cụ thể:

2.1.  Ứng dụng công nghệ thông tin

Với sự bùng nổ của công nghệ thông tin, trong lĩnh vực kế toán, công nghệ thông tin đóng vai trò quan trọng trong việc tự động hóa các quy trình kế toán. Các phần mềm kế toán hiện đại và các hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp (ERP, SAP và Oracle) đã tự động hóa nhiều hoạt động kế toán, giảm bớt công việc thủ công, tăng độ chính xác và tiết kiệm thời gian. Xu hướng sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và máy học (machine learning) trong kế toán đang ngày càng phổ biến, giúp phân tích dữ liệu và dự báo tài chính chính xác hơn.

2.2. Chuyển đổi số

Kế toán số (digital accounting) được hình thành trong xu thế chuyển đổi số (Digital Transformation) đang trở thành xu hướng mới, với việc lưu trữ và xử lý dữ liệu tài chính trên nền tảng đám mây (cloud-based systems) giúp người sử dụng dễ dàng truy cập và quản lý thông tin từ xa. Blockchain cũng được áp dụng để cải thiện tính minh bạch và bảo mật trong các giao dịch tài chính.

2.3. Môi trường toàn cầu hóa

Môi trường toàn cầu hóa cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ một mặt tạo thuận lợi cho giao tiếp, trao đổi thông tin và giải quyết được những khó khăn về địa lý. Tuy nhiên, sự thay đổi này cũng tạo ra áp lực cạnh tranh mạnh mẽ cho các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay không chỉ đối mặt với sự cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước mà còn phải cạnh tranh với các doanh nghiệp nước ngoài. Thách thức này đòi hỏi các doanh nghiệp muốn tồn tại và phát triển phải nắm bắt được yêu cầu của thị trường, tạo ra những sản phẩm độc đáo, có chất lượng và sử dụng có hiệu quả nguồn lực khan hiếm.

Hội nhập quốc tế đòi hỏi nhân viên kế toán phải hiểu biết về các chuẩn mực kế toán quốc tế (IAS, IFRS) và khả năng làm việc trong môi trường đa văn hóa, đặc biệt khi các doanh nghiệp mở rộng hoạt động ra toàn cầu.

Những thay đổi này yêu cầu kế toán viên không chỉ nắm vững kiến thức chuyên môn mà còn phải liên tục học hỏi và nâng cao các kỹ năng công nghệ, quản lý và chiến lược để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nghề nghiệp trong thời đại mới.

3. VAI TRÒ CỦA KẾ TOÁN HIỆN ĐẠI

Vai trò của kế toán trong thời đại ngày nay đã thay đổi đáng kể do sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và những biến đổi trong môi trường kinh doanh. Kế toán hiện đại chủ động và trách nhiệm hơn trong chuyên môn nghiệp vụ của mình, năng động và gắn kết hơn với hệ thống quản trị của doanh nghiệp. Những thay đổi chính trong vai trò của nhân viên kế toán hiện đại gồm:

- Kỹ thuật ghi sổ:  Kế toán hiện đại thay đổi từ người ghi sổ theo cách thức thủ công thành người biết sử dụng công nghệ để thu thập, xử lý, phân tích, cung cấp thông tin hữu ích cho người sử dụng. Trong sự thay đổi này, thay vì nhân viên kế toán phải trực tiếp mở số, ghi các bút toán Nợ/Có từ chứng từ vào sổ kế toán, nhân viên chỉ cần lập hoặc scan chứng từ, phần mềm sẽ tự động phân tích và ghi dữ liệu vào sổ kế toán theo chương trình được lập sẵn. Quy trình nhập dữ liệu và ghi sổ, lập báo cáo được tự động hóa sẽ đơn giản hóa việc ghi sổ, giảm bớt công việc thủ công và tăng độ chính xác.

- Phân tích dữ liệu: Vai trò của nhân viên kế toán chuyển từ ghi nhận dữ liệu tài chính sang phân tích dữ liệu để đưa ra các báo cáo và dự báo tài chính. Hơn nữa, nhân viên kế toán còn đóng vai trò là nhà tư vấn chiến lược, tham gia vào việc xây dựng và thực hiện chiến lược; tư vấn quản trị thông qua việc cung cấp, phân tích thông tin giúp cho các nhà quản trị trong quá trình ra quyết định. Thêm vào đó, kế toán hiện đại còn tham gia vào quá trình lập kế hoạch kinh doanh, phân tích chi phí và lợi ích, đánh giá hiệu quả của các dự án đầu tư.

- Kế toán hiện đại thay đổi từ vai trò hỗ trợ sang vai trò chủ động trong đổi mới và cải tiến quy trình hoạt động, hệ thống kiểm soát để tăng hiệu quả của công việc kế toán và các hoạt động khác của doanh nghiệp. Kế toán đóng góp vào chiến lược tăng trưởng, tối ưu hóa nguồn lực và quản lý tài chính hiệu quả.

- Kế toán hiện đại chuyển từ tuân thủ quy định sang đảm bảo tuân thủ và quản trị rủi ro, đây là một góc nhìn mới về sứ mệnh và vai trò của kế toán. Việc tuân thủ quy định đảm bảo các hoạt động tài chính của doanh nghiệp thực hiện theo các quy định pháp luật và chuẩn mực kế toán. Việc quản trị rủi ro đòi hỏi nhân viên kế toán ngày nay cần phải nhận diện và quản trị các rủi ro tài chính, đảm bảo an ninh dữ liệu và giảm thiểu nguy cơ gian lận.

Để phát huy vai trò của kế toán hiện đại đòi hỏi nhân viên kế toán phải thay đổi tư duy, năng lực để phù hợp và thích nghi với môi trường làm việc mới. Kế toán cần thay đổi cách làm việc tại văn phòng sang môi trường làm việc linh hoạt, làm việc từ xa với công nghệ đám mây và các công cụ cộng tác trực tuyến cho phép kế toán viên làm việc từ bất kỳ đâu, giúp họ linh hoạt hơn trong công việc. Khi các doanh nghiệp mở rộng hoạt động ra toàn cầu thì khả năng làm việc với các nhóm đa văn hóa và quốc gia khác nhau trở nên quan trọng. Những thay đổi này phản ánh một sự chuyển đổi từ vai trò kế toán truyền thống sang một vai trò chiến lược và đa diện hơn, đòi hỏi kế toán viên phải liên tục học hỏi và phát triển kỹ năng để đáp ứng yêu cầu của thời đại mới. Các kiến thức chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp và kỹ năng mềm cần được trang bị trong quá trình học tập tại trường và được trau dồi, phát huy trong quá trình làm việc.